شاید برخی از شما با شنیدن واژه پوک یاد پسته پوک، پوکی استخوان، یا حتی کله پوک بیفتید اما من یاد دانشگاه پوک، سازمان پوک یا سیستم پوک می‌افتم. در هر صورت عیب پوک بودن آن چیز به غیر از نتیجه و پاداشی که فکر می‌کردیم اگر سالم بود برای ما داشت، این است که ما در نگاه سطحی پی نخواهیم برد که آن چیز پوک است یا نه اما اگر بعد از مکاشفه بیشتر که طبیعتا از ما زمان و انرژی زیادی خواهد گرفت، متوجه شویم که آن چیز پوک یا بهتر بگویم پوچ بوده است، احساس می‌کنیم که زمان و انرژیمان به هدر رفته و انگیزه ما پس از آن بسیار کم می‌شود. از آنجا که ما موجوداتی تجربه گرا هستیم، درنتیجه اگر دوباره به چیزی شبیه با آنچه که پوچ بود، برخورد نماییم با تردید بیشتر به آن چیز مواجه خواهیم شد اما این بار به غیر از زمان و انرژی که به هدر خواهد رفت، به رهاکردن مکاشفه نیز فکر می‌کنیم. در هر صورت پوک بودن هر چیزی برای ما نامطلوب است بنابراین در این نگاشت قصد دارم به شما بگویم که چطور با مکاشفه کمتر، به پوک بودن آن چیز پی ببرید و با آن مواجه شوید.
1. گول ظاهر را نخورید!
شما از ساختار، واحدها و شبکه رسمی یک دانشگاه پوک مثل یک پسته پوک متوجه نخواهید شد که آن دانشگاه یا آن پسته پوک است. ظاهر و اعضا و جوارح آدم کله پوک با ظاهر و جوارح آدم دانشمند کاملا یکسان است (گاهی حتی آدم کله پوک ظاهر دانشمندتری هم دارد!). تجربه تاریخی نشان داده است که بررسی رزومه بسیار پرمحتوا و پر مقاله مانند سبقه تمدن چندین هزارساله ثابت نمی‌کند که آن چیز پوک نباشد؛ بنابراین بررسی زندگینامه و تاریخچه آن چیز را فراموش کنید. گاهی ممکن است با ورود به یک سازمان طویل و عریض در حد یک وزارتخانه به این فکر کنید که چنین ساختاری مثل یک استخوان محکم و باثبات است ولی پیشنهاد می‌کنم همزمان به پوک بودن آن استخوان نیز فکر کنید.
2. اعتماد به نفس داشته باشید!
حتما شنیده‌اید که آدم کله پوک بسیار حرف می‌زند و به اصطلاح شوآف زیادی دارد. اما باید مراقب باشید در دامن اعتماد به نفس پوشالی او گیر نیفتید. یک سازمان پوک ممکن است پرسنل، تجهیزات، ارتباطات و بودجه فراوانی داشته باشد ولی به این فکر نکنید که با این خدم و حشم از پس هر کاری برمی‌آید. چیزهای پوک با کوچکترین تکانه‌ای فرو خواهند ریخت مثل فروریختن سلسله خوارزمشاهیان و ساسانیان با حمله مغول و عرب. پس مثل این دو قوم اعتماد به نفس داشته باشد تا بتوانید از سد آدمها، واحدها و سازمان‌های پوک عبور کنید.
برای اینکه اعتماد به نفس را در خود تقویت کنید، ابتدا باید خود را دوست بدارید، به عبارت دیگر عزت نفس داشته باشد و هیچ گاه خود را حتی نزد دوستان به سخره نگیرید؛ همچنین هرگاه که در محفلی از کله پوکی تعریف شد، تنها کافی است حکایت زیر را با خود مرور کنید.
شیخ ابوسعید ابوالخیر را گفتند: فلان کس بر روی آب می‌رود!
گفت: «سهل است! چغزی و صعوه‌ای نیز بر روی آب می‌رود»
گفتند که: فلان کس در هوا می‌پرد!
گفت: «زغنی و مگسی در هوا بپرد».
گفتند: فلان کس در یک لحظه از شهری به شهری می‌رود.
شیخ گفت: «شیطان نیز در یک‌نفس از مشرق به مغرب می‌شود، این چنین چیزها را بس قیمتی نیست. مرد آن بُوَد که در میان خلق بنشیند و برخیزد و بخسبد و با خلق ستد و داد کند و با خلق درآمیزد و یک لحظه از خدای غافل نباشد.
3. آن را محک بزنید!
به یاد دارم زمانی که در کارخانه پسته مشغول به کار بودم، برای جداسازی پسته‌های سالم از پسته‌های پوک آنها را در آب شناور می‌کردند تا بسته‌های پوک روی آب باقی بمانند. شما نیز برای بررسی کله پوک بودن یک فرد، یک واحد و یا یک سازمان آن را در معرض مساله‌ای قرار دهید که نسبت به آن کمی آگاهی دارید. از او مطابق با تخصص یا کاری که داعیه آن را دارد، سوالی بپرسید یا نظری بخواهید. مثلا از مدیر منابع انسانی بخواهید تا نظرش را درباره علت کاهش وفاداری کارکنان به سازمانتان بگوید. اگر در زمینه‌ای خاص نیاز به بکارگیری متخصصانی دارید، می توانید از مشاور نیز استفاده کنید به شرط آنکه مشاور کله پوکی نیز به کار نگیرید. همچنین مناظره و بررسی نظر افراد حتی درباره مسائل سیاسی که همه ما ایرانیان استاد تمام آن رشته هستیم، می‌تواند تا حدودی به شما در مکاشفه کم انرژی و کم زمان برای بررسی کله پوک بودن مخاطب کمک کند. البته همواره به یاد داشته باشید که افراد دانشمند برخلاف سایرین، افراد همه چیزدانی نیستند با این حال این جمله را به عنوان یک اصل جهانشمول درنظر نگیرید.
بدیهی است برای محک زدن یک سازمان نیاز به مکاشفه پیچیده‌تری دارید که طبیعتا از شما زمان و انرژی بیشتری خواهد گرفت. سه راهکار برای تشخیص پوک بودن/نبودن یک سازمان به ذهنم می‌رسد: نخست، مقایسه آن با سازمانی متناظر با آن که تجربه قبلی آن را در ذهن دارید؛ دوم، مناظره با مدیران ارشد سازمان و بررسی نگرش ایشان و سوم پرسش از افرادی که ضمن مراوده با آن سازمان، از درآمد و منافع مالی از آن سازمان بهره‌مند نمی‌شوند. برای تمرین می‌توانید این سه راهکار را برای پی بردن به پوک بودن یا نبودن دانشگاه محل تحصیل خود بکار بگیرید.
4. خود را محک بزنید!
پزشکان معمولا برای کسانی که تمایل ندارند در بزرگسالی دچار پوکی استخوان شوند، به مصرف روزانه شیر و ورزش کردن توصیه می‌کنند؛ شما نیز اگر تمایل دارید تا کله‌تان یا سازمانتان پوک نشود، آن را محک بزنید. پس به فرمان نیچه عمل کنید زیرا شما را قوی‍‌تر می‌کند. ارزیابی، محک زدن و یادگیری بیشتر نه تنها به شما و سازمانتان کمک می‌کند تا پوچ و بی مغز نشوید و نباشید بلکه با افزایش اعتماد به نفس در شما و سازمانتان باعث می‌شود تا زودتر و سریعتر صحت پوک بودن چیزی را دریابید.
شما چه فکر می‌کنید؟ به نظر شما برای تشخیص و مواجهه با پسته، کله و سازمان پوک چه راهبرد دیگری را می‌توان به کار گرفت؟
