- آیا چک کردن ایمیل شخصی در زمان کار در شرکت، کاری غیراخلاقی است؟
- آیا دانلود نسخه کرک نرم افزار آفیس مایکروسافت، کاری غیر اخلاقی است؟
- آیا پرداخت مازاد حقوق غیررسمی در اواسط برج به منظور دور زدن حق بیمه، کاری غیراخلاقی است؟
به نظر می رسد در نگاه اول به این سوالات، بتوانیم پاسخ دهیم که آری، این موارد غیر اخلاقی اند؛ حال آیا می توانید به سوالات ذیل نیز به همان سرعت پاسخ دهید:
- آیا داشتن چند همسر توسط مردان در عربستان، کاری غیر اخلاقی است؟*
- آیا دزدیدن کیکی از فروشگاه برای سیر کردن فرزند خود، کاری غیر اخلاقی است؟
- آیا ورود پلیس مخفی به گروه تبهکاران، کاری غیر اخلاقی است؟
هر فعلی که انسان انجام می دهد را می توان از منظر اخلاقی بررسی کرد؛ اما بحث در میان کار اخلاقی پایان ناپذیر است؛ حتی در میان خواهران و برادران یک خانواده و یا در میان گروه دوستان قدیمی می توان مشاجراتی را درباره یک عمل اخلاقی/غیراخلاقی مشاهده نمود؛ حال با وجود تفاوت های فرهنگی، قومی، مذهبی،ملی، تاریخی و … میان انسان ها چگونه می توان یک معیار عینی برای صدور کار «اخلاقی» یا «غیراخلاقی» ارائه نمود؟
اگرچه بنده نه فلسفه بلدم، نه از اخلاق سردر می آورم و نه در اخلاق مطالعه و پژوهش داشته ام اما تعیین فعالیت هایم به عنوان فعلی اخلاقی یا غیراخلاقی برایم همواره مهم بوده است؛ این را برای این گفتم که از من نپرسید که ماهیت اخلاق چیست و یا چرا اصلا باید در جست و جوی چنین مفهومی بود اما چندسالی است به معیاری فکر میکنم که مانند یک خط کش می تواند کار اخلاقی را از کار غیراخلاقی به صورت عینی و برای همه افعال انسان ها در تمام دوران ها به کار برد. در این چند سال هنوز نتوانسته ام فرضیه آن را باطل کنم پس شاید به قول پوپر درست است و می توان از آن استفاده کرد. بیانیه خط کش اخلاقی من به شرح زیر است:
«اگر فعل یک شخص در معرض نقد اخلاقی جامعه وی قرار داده شود، پاسخ جامعه تعیین کننده اخلاقی/غیراخلاقی بودن آن است»
به عبارت دیگر اگر من بتوانم کاری را که انجام داده ام را در جامعه خود اعتراف کنم پس جامعه می تواند اخلاقی یا غیر اخلاقی بودن آن کار را به روشنی تعیین کند. مثلا معیار انتخاب همسر توسط شاهان هخامنشی، دزدی دزدان دریایی، کشیدن دیوار در مرز پاکستان و یا مکزیک، ارائه فاکتور غیررسمی، تکثیر صفحه ای از کتابی غیردسترس به همکلاسیان خود و …
شما چه فکر می کنید؟ به نظر شما چگونه می توان تعیین کرد چه کاری اخلاقی است و چه کاری غیر اخلاقی است؟ نظرتان راجع به این خط کش اخلاقی چیست؟ آیندگان با چه معیاری باید کارهای امروزی ما را نقد اخلاقی کنند؟
* این سوال یا سوالات مذکور فقط سوالاتی هستند که بتوانم منظورم را بهتر خدمتتان عرض کنم و درباره پاسخ آن چیزی اعلام نکرده ام 🙂
M
سلام
اول از همه تشکر به خاطر سایتتون که در اختیار علاقه مندان به پژوهش هست. امیدوارم در زمینه ی policy ساییتون هر روز از دیروز پربارتر و پیشرفته تر بشه و مرجع علاقه مندان در ایران باشه.
دوم من نتونستم از قرار دادن دیدگاه به این پست شما بی تفاوت بگذرم. تایتل پست های دیگه رو هم دیدم ولی واقعا اخلاق از خط قرمز های هر آدمی هست که دوست داره انسان خوبی بشه.
من یه کمی در زمینه فلسفه و عرفان مطالعه داشتم. اون چیزی که یادگرفتم اینه که به قول خود شما حتما باید یک معیار یا همون خط کشی باشه که آدم بتونه اعمال و رفتارش رو محک بزنه. در مورد اینکه آیا جامعه و هر دورانی بتونن کارهای افراد رو نقد کنن و محک بزنن از این نظر منطقی به نظر میرسه که انسان موجودی اجتماعی هست و امکان نداره که بتونه تنهایی رشد کنه پس باید در جامعه معیار باشه و رفتار افراد بررسی بشه.
ولی در این مورد که این معیارها سیال هست و هر جامعه مختاره که تشخیص بده در هر عصری چی خوبه و چی بد موافق نیستم. منطق و عقل حکم میکنه که آدم عمر و انرژی و سرمایه اش رو دست معیاری بسپره که به نفع روح و جسمش کارکرد داشته باشه ولی همین انسانها در طول دورانها نشون دادن که دانش و judgment هاشون خیلی آمیخته به جهل و تاریکی هست و حتما ممکنه خطا تشخیص بدن یا معیارهاشون پیرو fashion و مد روزگاری باشه که با گذشت زمان fade میشه… پس عقلانیش اینه که معیار و خط کشی که داریم خیلی solid و محکم تر این حرفها باشه.
من تقریبا این معیار رو تو زندگیم دارم پیدا میکنم… خیلی هم اسون نیست پیدا کردن و بهش وفادار موندن…ولی اگه بتونی پیداش کنی خیلی عالیه…
آرین
سلام
مرسی مرسی مرسی
بله نقد شما صحیحه، قطعا پیدا کردن معیاری ایستا بهتره؛ البته انواع عقلانیت هم خودش به تنهایی کار را برای پیداکردن معیار اخلاقی مناسب سخت تر می کنه
تمایل دارم معیاری که فکر می کنین دارین بهش نزدیک می شوید را با بنده نیز درمیان بگذارید
ممنون
علی
سلام
به نظرم جامعه نیز اصیل نیست وجدان انسانهای اگاه. گرچه دگم می نمایم ولی همین است معیار من.