رهبری عملگرا چیست؟
رهبری عملگرا مدلی است که توسط جان آدیر[1] ارائه شده و بر آنچه رهبران باید برای مؤثر بودن انجام دهند، تمرکز دارد. این مدل سه گروه از فعالیت‌ها را که به شدت به هم مرتبط هستند، متمایز می‌کند. هیچ یک از این‌ها را نمی‌توان جدا از هم در نظر گرفت، و همه باید توجه رهبری را دریافت کنند تا هر کدام به طور مؤثر کار کنند و اهداف سازمانی برآورده شوند.
۱. دستیابی به وظیفه
- شناسایی اهداف و چشم‌انداز برای گروه، هدف و جهت
- شناسایی منابع، افراد، فرآیندها، سیستم‌ها و ابزارها
- ایجاد برنامه برای دستیابی به وظیفه: تحویل‌دادنی‌ها، معیارها، جدول زمانی، استراتژی و تاکتیک‌ها
- تعیین مسئولیت‌ها، اهداف، پاسخگویی‌ها و معیارها، از طریق توافق و سپردن اختیار
- تعیین استانداردها، کیفیت، زمان و پارامترهای گزارش‌دهی
- کنترل و حفظ فعالیت‌ها در برابر پارامترها
- نظارت و حفظ عملکرد کلی در مقابل برنامه
- گزارش پیشرفت به سمت هدف گروه
- بازنگری، ارزیابی مجدد، تنظیم برنامه، روش‌ها و اهداف در صورت لزوم
۲. ساخت و حفظ تیم
- ایجاد، توافق و ارتباط استانداردهای عملکرد و رفتار
- ایجاد سبک، فرهنگ، رویکرد گروه (عناصر مهارت نرم)
- نظارت و حفظ انضباط، اخلاق، یکپارچگی و تمرکز بر اهداف
- پیش‌بینی و حل تعارض گروهی، مبارزات یا اختلافات
- ارزیابی و تغییر در صورت لزوم تعادل و ترکیب گروه
- توسعه کار تیمی، همکاری، روحیه و روح تیمی
- توسعه بلوغ و قابلیت جمعی گروه – افزایش تدریجی آزادی و اختیار گروه
- تشویق تیم به سمت اهداف: انگیزه دادن به گروه و ایجاد حس هدف جمعی
- شناسایی، توسعه و توافق بر نقش‌های رهبری تیم و پروژه در داخل گروه
- توانمندسازی، تسهیل و اطمینان از ارتباطات مؤثر داخلی و خارجی گروه
- شناسایی و برآورده کردن نیازهای آموزشی گروه
- ارائه بازخورد به گروه در مورد پیشرفت کلی: مشاوره، و درخواست بازخورد و ورودی از گروه
۳. توسعه فرد
- درک اعضای تیم به عنوان افراد: شخصیت، مهارت‌ها، نقاط قوت، نیازها، اهداف و ترس‌ها
- کمک و پشتیبانی از افراد: برنامه‌ها، مشکلات، چالش‌ها، اوج و فرودها
- شناسایی و توافق بر مسئولیت‌ها و اهداف فردی مناسب
- قدردانی و تحسین افراد: شناسایی تلاش و کار خوب آنها
- در صورت مناسب بودن، پاداش دادن به افراد با مسئولیت اضافی، پیشرفت و موقعیت
- شناسایی، توسعه و استفاده از قابلیت‌ها و نقاط قوت هر فرد
- آموزش و توسعه اعضای فردی تیم
- افزایش آزادی و اختیار فردی برای اعضا
سوالات متداول
1. رهبری عملگرا چیست؟
رهبری عملگرا مدلی است که توسط جان آدیر توسعه داده شده و بر سه حوزه اصلی تأکید دارد: دستیابی به وظیفه، ساخت و حفظ تیم، و توسعه فردی. این مدل به رهبران کمک می‌کند تا به طور هم‌زمان بر این سه جنبه تمرکز کنند تا اهداف سازمانی به طور مؤثر تحقق یابند.
2. سه حوزه اصلی رهبری عملگرا چیست؟
مدل رهبری عملگرا سه حوزه اصلی را شناسایی می‌کند:
-
دستیابی به وظیفه: شامل تعیین اهداف، برنامه‌ریزی و نظارت بر عملکرد.
-
ساخت و حفظ تیم: شامل ایجاد فرهنگ تیمی، نظارت بر رفتار گروهی و انگیزه دادن به اعضا.
-
توسعه فرد: تمرکز بر رشد فردی اعضای تیم از نظر مهارت‌ها، اهداف و نقاط قوت.
3. چرا مدل رهبری عملگرا مهم است؟
این مدل به رهبران کمک می‌کند تا به طور متوازن به سه جنبه اصلی مدیریت توجه کنند. این امر باعث می‌شود که سازمان‌ها نه تنها به اهداف خود برسند بلکه تیم‌های قدرتمند و افراد توانمندی نیز بسازند که در بلندمدت موجب موفقیت پایدار می‌شود.
4. چه مزایایی دارد که رهبر به هر سه حوزه رهبری عملگرا توجه کند؟
رهبرانی که به هر سه حوزه (دستیابی به وظیفه، تیم، و فرد) توجه می‌کنند، قادر به بهبود عملکرد کلی گروه، ارتقاء روحیه تیمی و توسعه فردی اعضا خواهند بود. این رویکرد باعث می‌شود که اعضای تیم هم از نظر کاری و هم شخصی رشد کنند و در نهایت عملکرد کلی تیم بهبود یابد.
5. آیا رهبری عملگرا فقط برای رهبران در سطح بالا است؟
خیر، مدل رهبری عملگرا برای رهبران در هر سطحی از سازمان کاربرد دارد. این مدل می‌تواند برای رهبران تیم‌های کوچک، مدیران پروژه یا حتی مدیران ارشد مفید باشد. به عبارت دیگر، رهبری عملگرا برای هر فردی که نقش رهبری در سازمان دارد، مناسب است.
[1] جان ادیر : (John Adair) یکی از تأثیرگذارترین نظریه‌پردازان در زمینه رهبری است که مدل “رهبری عملگرا” (Action-Centered Leadership) را توسعه داده است. این مدل برای اولین بار در دهه ۱۹۷۰ معرفی شد و به عنوان یکی از چارچوب‌های اساسی برای درک و بهبود اثربخشی رهبری شناخته می‌شود.
