مدل پنج نیرو پورتر، یک ابزار استراتژی برای واحدهای تجاری شرکت است که نگاهی از بیرون و محیط کسب و کار به درون کسب و کار دارد. این مدل برای تجزیه و تحلیل جذابیت ساختار یک صنعت استفاده می شود. تجزیه و تحلیل نیروهای رقابتی با شناسایی 5 نیروی رقابتی اساسی انجام می شود.
5 نیروی رقابتی پورتر
مایکل پورتر، استراتژیست فقید حوزه کسب‌وکار، پنج نیروی رقابتی ذیل را برای ارزیابی یک صنعت و سرمایه‌گذاری بر روی آن شناسایی نموده است:
1. ورود رقبا
شرکت برای تدوین راهبرد رقابتی خود باید بداند که چقدر ورود رقبا به صنعت و بازار مدنظرش آسان / دشوار است و برای ورود رقبا چه موانعی وجود خواهند داشت.
2. تهدید جایگزین‌ها
شرکت باید بررسی کند که چقدر رقبا می‌توانند مبادرت به جایگزین نمودن محصولات یا خدمات شرکت نمایند، به خصوص در بحث قیمت گذاری. زیرا ممکن است رقبا توان ارائه برچسب قیمتی ارزان تری را نسبت به قیمت محصولات/ خدمات شرکت را دارا باشند.
3. قدرت چانه زنی خریداران
در بررسی این نیروی رقابتی باید به این سوال پاسخ داده شود که موقعیت خریداران چقدر قوی بوده و آیا آنها می‌توانند برای دریافت سفارش در حجم زیاد با یکدیگر همکاری کنند یا خیر.
4. قدرت چانه زنی تامین کنندگان
گاهی در یک صنعت یا بازار خاص ممکن است فروشندگان یا تامین کنندگان از موقعیت قوی برخوردار باشند، حتی ممکن است آنها در آن بازار از موقعیت انحصاری برخوردار باشند. بنابراین شرکت برای تحلیل راهبرد باید قدرت چانه زنکی شرکا اعم از تامین کنندگان و فروشندگان را درنظر بگیرد
5. رقابت میان بازیگران فعلی
در بررسی این نیرو، به شدت و میزان رقابت و قدرت میان بازیگران و فعالان بازار یا صنعت موردنظر پرداخته می شود و تلاش می شود تا سهم و موقعیت فعلی آنها در بازار مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
نیروی ششم: دولت
نیروی دیگری می‌توان به مدل پنج نیروی رقابتی پورتر اضافه نمود، متمرکز بر تحلیل و بررسی اقدامات دولت در آن بازار یا صنعت خاص است. زیرا دولت با توجه به ماهیت و نقشی که دارد هم می‌تواند بر تمام این پنج نیرو اثر بگذارد و هم خود به خصوص در اقتصادهای متکی بر بخش دولتی بدل به یکی از نیروهای رقابتی شود.
مدل نیروهای رقابتی پورتر یکی از پرکاربردترین ابزارهای تدوین استراتژی کسب‌وکار است و سودمندی خود را در موارد متعددی تا امروز ثابت کرده است. مدل پورتر به ویژه در تفکر معطوف از بیرون سازمان به درون سازمان اهمیت زیادی دارد. بنابراین باید مراقب بود که هنگام به کارگیری از مدل پنج نیروی رقابتی پورتر، توانایی‌های سازمان و اثرگذاری آن از درون به بیرون از خود، نه دست کم گرفته شود و نه بیش از حد بر آن تاکید شود.
