همه چیز را می‌توان به عنوان پدیده تاریخی مطالعه کرد و در سودمندی مطالعه و درس آموزی از تاریخ، تردیدی در میان انسان‌های هر عصر و مکانی، وجود ندارد. به همین دلیل از گذشته بزرگان با بیان مثلهایی مانند «گذشته، چراغ راه آینده است» یا «ملتی که تاریخ خود را نداند، محکوم به تکرار آن خواهد بود» مطالعه تاریخ را به هم نوعان خود بارها توصیه نموده‌اند. زیرا تاریخ، واقعیتی است که در گذشته رخ داده و به آسانی نمی‌توان منکر آن شد. مگر آن که تاریخدانی، تاریخ و شیوه نگارش و نشر آن را با بحث و روش علمی و آن هم با دقت در جزئیات و منابع تاریخی مورد مطالعه و مکاشفه قرار دهد که موضوع این مطلب نیست.
همانطور که می‌دانید، از مهم ترین پیامدهایی که مطالعه تاریخ یا بررسی واقعیت گذشته برای انسان‌ها دارد، کمک به بهبود در تصمیم گیری یا به سخن ساده‌تر، شناخت راه درست از نادرست است. به همین دلیل، این موضوع به ویژه برای ما ایرانیان که خود را مفتخر به میراثدار یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های بشری می‌دانیم در کلام (نه در عمل) بسیار مورد تاکید است! زیرا بهبود در تصمیم گیری به صورت مستقیم بر بقا، رشد و توسعه خود و دیگران اثر گذار است. از این رو مطالعه و درس آموزی از تاریخ یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین روش‌های آموزش و پرورش حاکمان و زمام داران در ایران محسوب می‌شود. البته توجه به این امر تنها برای مدیران و دولتمردان که پیامدهای تصمیمات روزمره و راهبردی آنها به طور مستقیم بر سرنوشت کارکنان تحت امر و شهروندان تحت حاکمیت خود اثرگذار است، مفید نیست. بلکه برای افراد به شخصه نیز مهم است زیرا سرنوشت گاهی ما را در بزنگاه تاریخی گیر می‌اندازد و ما تنها با توسل به مثلهایی مانند «زندگی با ذلت یا مرگ با عزت» می‌توانیم زندگی محدود تاریخی خود را معنا دهیم حتی اگر این معنا برای کسی مهم و خواندنی نباشد.
در این راستا، تاریخ را می‌توان به مثابه قطب نمایی دانست که ابزاری مناسب برای یافتن جهت درست در تصمیم گیری است. این ابزار می‌تواند در هر سه مرحله از فرایند تصمیم گیری کاربرد داشته باشد. هم در مساله شناسی و شناخت کامل آن مفید واقع شود و هم در ارائه راهکارها و راه حل‌ها برای رفع آن مساله و هم در ارزیابی، قضاوت و انتخاب یکی یا ترکیبی از آنها. برای مثال در مساله خصوصی سازی در کشور می‌توانستیم از تاریخ برای بهبود در اقتصاد کشور یاری بگیریم.
بیشتر بخوانید: شکست در درس آموزی از خط مشی، روایت نقادانه خصوصی سازی در کشور
ممکن است در اینجا به علت پویایی شرایط و متغیرهای محیطی یا تغییر عوامل موثر بر تصمیم گیری از حیث تصمیم گیرنده، تصمیم و پیامدهای هر تصمیم در محیط امروز، تردیدهایی در جهت یابی درست تاریخ در هر سه مرحله شناخت، ارزیابی و انتخاب به آن وارد دانست. یا حتی کسانی پا را فراتر نهند و از نوآوری و فناوری‌های نوینی سخن بگویند که در گذشته تجربه مشابهی از آنها وجود نداشته که از آنها بتوان به عنوان راهکاری نوین برای برون رفت از مسائل بهره جست. اگرچه بررسی مسائل به روش‌های نوین، ارائه راهکارهای خلاق و نوآورانه و تصمیم گیری بر اساس معیارهای جدید موضوع این مطلب نیست اما در پاسخ به این مطلب می‌توان به آنها گوشزد نمود که تاریخ حداقل می‌تواند گزینه‌ها و راهکارهای ارائه شده را که پیامد نامطلوبی را در تاریخ به جا گذاشته‌اند را باطل نماید و به سبب همین ویژگی ابطال گری تاریخ می‌توان به تصمیم اثربخش‌تر و کاراتر دست یافت. از این رو امروزه نگاه تاریخی و بررسی سیر تطور مسايل از پنجره تاریخ یکی از قدم‌های اصلی در هر مطالعه علمی است. بنابراین هر پژوهشگری در بررسی هر مفهومی که مورد پژوهش اوست، باید در بخشی بنام «پیشینه پژوهش» یا «ادبیات تحقیق» به سیر تاریخی نگاه‌ها به آن مفهوم بپردازد.
بنابراین گزاف نیست که بگوییم تاریخ، سمت و جهت درست هر تصمیم و حرکتی را به ما نشان می‌دهد؛ خواه این تصمیم فردی باشد و خواه جمعی، خواه تجربه‌ای شخصی باشد یا اکتسابی از دیگران، در هر سو تاریخ می‌تواند در هر سه مرحله شناخت، ارزیابی و انتخاب به انسان ها کمک کند. از تصمیم درباره پذیرش فرمان نادرست یک مدیر گرفته تا پیوستن و همراهی با اعتراضات یا از نحوه مواجهه با خواست و اراده یک ملت تا برقراری روابط بین الملل با سایر دولت‌ها، تاریخ سمت درست را به ما نشان می‌دهد. بنابراین بر ماست که با تزریق نگاه تاریخی در فرایند تصمیم گیری‌های خود به سوی جهت مناسب حرکت کنیم مگر آن که نادان، کوته نظر و خودرای باشیم. زیرا که نادان، تاریخ نخوانده است و از پیامد سوء تصمیم خود که در گذشته یا توسط دیگران تکرار شده است، خبر ندارد؛ کوته نظر است زیرا که تنها به منافع کوتاه مدت، امروز و محدود خود فکر می‌کند و خودرای بوده زیرا که فرد خودرای، خودشیفته نیز هست و هیچ کس را جز خود را برای اخذ تصمیم قبول ندارد و اگر این فرد در مسند ریاست یا مدیریت باشد هم سازمان و هم کارکنان و هم ارباب رجوع را مضمحل خواهد کرد.
