اصول ده‌گانه‌ی سازمانی لیندل ارویک
اصول ده‌گانه‌ی سازمانی لیندل ارویک[1]،اگرچه کمتر شناخته شده‌اند ولی مشابه اصول ۱۴گانه‌ی هنری فایول[2] هستند. به گفته ارویک، یک سازمان بر اساس ده اصل بنا شده است:
- اصل هدف‌مندی:
هر سازمان باید هدف و مقصود مشخصی داشته باشد و هر بخش از سازمان باید به نحوی با این هدف هم‌راستا باشد. در غیر این صورت، آن بخش بی‌معنی و زائد است. - اصل تخصص‌گرایی:
وظایف هر عضو سازمان باید به یک فعالیت خاص محدود شود تا کارایی و تخصص افزایش یابد. - اصل هماهنگی:
هدف اصلی سازمان‌دهی، دستیابی به هماهنگی و وحدت تلاش‌ها است. بدون هماهنگی، منابع و تلاش‌ها ممکن است نامنظم یا بی‌اثر شوند. - اصل اقتدار:
در هر گروه سازمانی، اقتدار باید در جایی متمرکز باشد و یک ساختار سلسله‌مراتبی شفاف داشته باشد. باید یک خط‌مشی واضح برای تعیین مقام‌های مسئول وجود داشته باشد تا هر فرد بداند به چه کسی پاسخ‌گو است. - اصل مسئولیت‌پذیری:
مسئولیت سرپرست نسبت به عملکرد زیردستان باید قطعی و مطلق باشد. این اصل، حس مسئولیت‌پذیری را تقویت می‌کند و باعث می‌شود رهبران نتوانند از مسئولیت در قبال اشتباهات یا شکست‌های تیم خود شانه خالی کنند. - اصل تعریف شفاف:
محتوای هر موقعیت شغلی، از جمله وظایف، اقتدار، مسئولیت‌ها و روابط با سایر موقعیت‌ها باید به وضوح تعریف و در اسناد رسمی منتشر شود. این امر به کاهش سوءتفاهم‌ها و ایجاد انتظارات شفاف از هر فرد کمک می‌کند. - اصل تطابق:
در هر موقعیت شغلی، مسئولیت و اقتدار باید متناسب باشند. فردی که مسئولیتی دارد، باید قدرت تصمیم‌گیری مطابق با آن مسئولیت را نیز داشته باشد. - اصل دامنه‌ی کنترل:
هیچ فردی نباید بیش از پنج یا شش زیردست مستقیم را که وظایف‌شان با یکدیگر هم‌پوشانی دارد، مدیریت کند. - اصل تعادل: واحدهای مختلف سازمان باید در تعادل باقی بمانند و هیچ واحدی نباید نسبت به سایر بخش‌ها بیشتر یا کمتر توسعه یابد.
- اصل تداوم:
سازمان‌ها باید همواره آماده‌ی تغییر و انطباق باشند. بازسازی و اصلاح ساختار سازمانی باید به‌طور مداوم انجام شود تا سازمان بتواند با تغییرات داخلی و خارجی سازگار شود.
سوالات متداول
۱. اصول ده‌گانه‌ی لیندل ارویک چه تفاوتی با اصول ۱۴گانه‌ی هنری فایول دارند؟
هر دو مجموعه اصول به بهبود ساختار و عملکرد سازمان‌ها می‌پردازند، اما فایول بیشتر به جنبه‌های مدیریتی توجه دارد، در حالی که ارویک تمرکز ویژه‌ای بر ساختار سازمانی، هماهنگی و مسئولیت‌پذیری دارد. اصول ارویک نسبت به فایول کمتر شناخته شده اما بسیار کاربردی هستند.
۲. چرا اصل “تداوم” در اصول ارویک مهم است؟
اصل تداوم بر لزوم انعطاف‌پذیری و بازسازی مستمر ساختار سازمان تأکید دارد. در دنیای پویا و در حال تغییر امروز، سازمان‌هایی موفق هستند که بتوانند به‌طور مداوم خود را با شرایط جدید وفق دهند.
۳. چگونه اصل “دامنه‌ی کنترل” به بهبود مدیریت کمک می‌کند؟
با محدود کردن تعداد زیردستان مستقیم هر مدیر (معمولاً به ۵ یا ۶ نفر)، این اصل باعث تمرکز بیشتر، ارتباط مؤثرتر، و جلوگیری از سردرگمی در تصمیم‌گیری و نظارت می‌شود.
۴. اصل “تطابق” بین مسئولیت و اقتدار به چه معناست؟
این اصل بیان می‌کند که هر فرد باید به اندازه مسئولیتی که بر عهده دارد، قدرت تصمیم‌گیری نیز داشته باشد. بدون اقتدار کافی، فرد نمی‌تواند به‌طور مؤثر وظایف خود را انجام دهد.
۵. آیا اصول ارویک در سازمان‌های مدرن نیز کاربرد دارند؟
بله، اصول ارویک همچنان در مدیریت سازمان‌های مدرن کاربرد دارند، به‌ویژه در زمینه طراحی ساختار سازمانی، تعیین مسئولیت‌ها و تقویت هماهنگی میان بخش‌ها. این اصول به ایجاد سازمان‌های چابک، منظم و پاسخ‌گو کمک می‌کنند.
[1] لیندل ارویک، نویسنده و نظریه‌پرداز مدیریت بریتانیایی، اصول سازمانی خود را در کتاب Notes on the Theory of Organization (یادداشت‌هایی بر نظریه‌ی سازمان) که در سال ۱۹۵۲ منتشر شد، ارائه داد.
[2] هنری فایول، مهندس و مدیر فرانسوی، اصول مدیریت را در کتاب خود General and Industrial Management (مدیریت عمومی و صنعتی) منتشر کرده و از بنیان‌گذاران نظریه‌ی مدیریت کلاسیک است.
