روش‌های سنتی ارزیابی عملکرد سازمانی دیگر در اقتصاد امروز کافی نیستند و کارایی خود را از دست داده‌اند. امروزه قیمت سهام کمتر و کمتر توسط سود یا منبع دارایی تعیین می‌شود. ارزش آفرینی در شرکت‌های امروزی به طور فزاینده‌ای در محرکهای نامشهود مانند نوآوری، افراد، ایده‌ها و نام تجاری (یا برند) نشان داده می‌شود.شاخص خلق ارزش[1]، ابزاری است که برای تعیین کمی ارتباط بین عملکرد غیر مالی سازمان و ارزش گذاری آن در بازار طراحی شده است.
با این حال، تعیین کمی این عوامل غیر مالی برای ایجاد ارزش دشوار است و به ندرت در روش‌های حسابداری مورد تایید قرار می‌گیرند، از این رو به اندازه کافی توسط سازمان‌های ذی‌ربط، اندازه‌گیری، مدیریت یا گزارش نمی‌شوند.
یک مرکز نوآوری تجاری[2]، ابزاری را برای کمی نمودن ارتباط بین عملکرد غیر مالی سازمان، خلق ارزش و ارزش گذاری شرکت در بازارها ایجاد نموده است. شاخص خلق ارزش، نه تنها تأثیر عملکرد غیرمالی را بر ارزش بازار اندازه گیری می‌کند، بلکه دارایی‌های نامشهود خاصی را نیز شناسایی می‌کند که باعث خلق ارزش برای یک صنعت معین می‌شوند. مدل هایی نیز برای برخی از صنایع از جمله خدمات مالی، خطوط هوایی، داروسازی، مخابرات و غیره تاکنون ایجاد نموده است.
مهم‌ترین عوامل مؤثر بر شاخص خلق ارزش
در حالی که محرکهای مهم ارزش غیرمالی برحسب هر صنعت متفاوت است، تیم تحقیقاتی شاخص خلق ارزش، شاخص هایی را ذکر کرده اند که با آنها می‌توان عملکرد نامشهود شرکت‌ها را جهت خلق ارزش را تعیین می‌کنند؛ این شاخص‌ها عبارتند از:
1. نوآوری (Innovation)
نوآوری به توانایی شرکت در تولید محصولات یا خدمات جدید، بهبود فرآیندها و بهره‌گیری از تفکر خلاق اشاره دارد. شرکت‌های نوآور می‌توانند سریع‌تر با تغییرات بازار سازگار شوند، مزیت رقابتی ایجاد کنند و ارزش بیشتری برای مشتری و سهام‌دار خلق کنند.
2. روابط با مشتری (Customer Relationships)
ایجاد و حفظ روابط قوی با مشتریان باعث وفاداری، بازگشت مشتری و تبلیغ دهان‌به‌دهان می‌شود. شرکت‌هایی که در درک نیازها و ارائه تجربه کاربری عالی موفق‌اند، معمولاً در خلق ارزش پایدار نیز عملکرد بهتری دارند.
3. قابلیت‌های مدیریتی (Managerial Capabilities)
توانایی مدیران در تصمیم‌گیری، رهبری، تخصیص منابع و هدایت سازمان در مسیر اهداف استراتژیک، نقش حیاتی در خلق ارزش دارد. رهبری مؤثر می‌تواند استعدادها را شکوفا و عملکرد کل سازمان را ارتقاء دهد.
4. اتحادهای تجاری (Business Alliances)
همکاری‌های استراتژیک با دیگر شرکت‌ها، چه در قالب شراکت‌های فناورانه، زنجیره تأمین یا بازاریابی مشترک، می‌تواند منابع، تخصص‌ها و بازارهای جدید را در اختیار سازمان قرار دهد و خلق ارزش را تسریع کند.
5. فناوری (Technology)
استفاده از فناوری‌های نوین، نه‌تنها بهره‌وری و کارایی را افزایش می‌دهد، بلکه زمینه‌ساز توسعه خدمات نوآورانه و تحلیل داده‌های مشتری است. فناوری به سازمان‌ها کمک می‌کند مزیت رقابتی خود را حفظ کنند.
6. ارزش برند (Brand Value)
برند قوی باعث افزایش اعتماد مشتری، تمایل به پرداخت بیشتر و تمایز از رقبا می‌شود. ارزش برند یک دارایی نامشهود مهم است که سهم عمده‌ای در تصمیم‌گیری‌های خرید و تصویر ذهنی مشتری از شرکت دارد.
7. روابط با کارکنان (Employee Relations)
سازمان‌هایی که به رفاه، انگیزش، مشارکت و رضایت کارکنان اهمیت می‌دهند، نیروی کاری متعهدتر و خلاق‌تری دارند. نیروی انسانی باانگیزه نقشی کلیدی در بهبود عملکرد و نوآوری ایفا می‌کند.
8. مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی (Environmental and Social Issues)
پایبندی به مسئولیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی، علاوه بر بهبود تصویر برند، ریسک‌های قانونی و reputational را کاهش می‌دهد. عملکرد پایدار (sustainability) به‌عنوان بخشی از استراتژی خلق ارزش در عصر جدید شناخته می‌شود.
شاخص خلق ارزش، ابزاری برای سنجش ارتباط عملکرد غیرمالی و ارزش بازار است؛ با تمرکز بر نوآوری، برند، مدیریت، فناوری و روابط انسانی.
سوالات متداول
1. شاخص خلق ارزش (VCI) چیست و چه کاربردی دارد؟
شاخص خلق ارزش، ابزاری برای سنجش تأثیر عملکردهای غیرمالی مانند نوآوری، برند و فناوری بر ارزش بازار شرکت‌هاست.
2. چرا روش‌های سنتی ارزیابی عملکرد دیگر کافی نیستند؟
زیرا این روش‌ها بیشتر بر دارایی‌های مشهود تمرکز دارند، در حالی که امروزه ارزش واقعی شرکت‌ها از دارایی‌های نامشهود ناشی می‌شود.
3. چه عواملی بیشترین تأثیر را بر خلق ارزش سازمان دارند؟
عواملی مانند نوآوری، روابط با مشتری، قابلیت‌های مدیریتی، فناوری، اتحادهای تجاری، برند، روابط با کارکنان و مسائل زیست‌محیطی.
4. آیا شاخص خلق ارزش برای همه صنایع یکسان است؟
خیر، هر صنعت دارای دارایی‌های نامشهود خاصی است که باید متناسب با ویژگی‌های آن صنعت ارزیابی شوند.
5. چگونه می‌توان عملکرد غیرمالی را به‌صورت کمی اندازه‌گیری کرد؟
از طریق مدل‌های طراحی‌شده توسط مراکز نوآوری کسب‌وکار که ارتباط عملکرد غیرمالی با ارزش بازار را بررسی و تحلیل می‌کنند.
[1] Value Creation Index (VCI)
[2] The Cap Gemini Ernst & Young (CGE&Y) Center for Business Innovation (CBI)
